In een open brief roepen Christian Climate Action Nederland, Micha Nederland, Vegan Church, A Rocha, Op Goed Gerucht en meer dan 180 mensen die werkzaam zijn binnen of vanuit de Protestantse Kerk de leiding van de Protestantse Kerk in Nederland op om een profetisch standpunt in te nemen over de klimaat- en ecologische crisis, om moed te tonen en een voortrekkersrol te vervullen.
Utrecht/Scharnegoutum, 4 oktober 2021
Geachte ds. René de Reuver, geacht moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland,
‘’We zijn Woord- en tafelgemeenschap in deze wereld. Woord en tafel lopen uit op onze betrokkenheid bij de samenleving. Publieke theologie is daar een onderdeel van. Dat is niet politiek bedrijven, maar vanuit je eigen Bron, Schriften en theologie meespreken, een inbreng hebben in wat er speelt in de samenleving. (…) Vanuit de eigen bronnen valt er immers een eigensoortig licht over de werkelijkheid, waarmee de kerk zich mengt in het debat over actuele maatschappelijke thema’s.’’ (Visienota Protestantse Kerk in Nederland: ‘Van U is de Toekomst’, p.24, 54).
Een maand geleden heeft de Protestantse Kerk haar steun uitgesproken aan de oproep van de paus, de oecumenisch patriarch en de Anglicaanse aartsbisschop om te luisteren naar de schreeuw van de aarde en van mensen die in armoede leven, om ons gedrag te onderzoeken en toe te zeggen betekenisvolle offers te brengen ter wille van de aarde die God ons heeft gegeven. Wij, Christian Climate Action Nederland, Micha Nederland, Vegan Church, A Rocha, Op Goed Gerucht en meer dan 180 mensen die werkzaam zijn binnen of vanuit de Protestantse Kerk, ervaren steeds sterker het appel om binnen de Protestantse Kerk een profetisch standpunt in te nemen over de klimaat- en ecologische crisis. Door middel van deze brief willen wij u als moderamen van de Protestantse Kerk, in het bijzonder ds. René de Reuver als representant van de landelijke kerk, oproepen om moed te tonen in uw spreken over duurzaamheid en klimaat en hierin een voortrekkersrol te vervullen. Wij zijn blij met alle aandacht die de Protestantse Kerk hier recent al aan geeft via website, nieuwsbrieven, Groene Kerken, de klimaatpelgrimage en de klimaatmars, maar denken ook dat het kritischer mag en moet. Wij denken dat de volgende drie zaken prioriteit hebben.
Ten eerste roepen wij u op om u hard te maken voor het versnellen van de verduurzaming van de Protestantse Kerk en haar dienstenorganisatie. Wat zou het goed zijn als de Protestantse Kerk daarin een voorbeeldfunctie zou vervullen voor andere organisaties, als zij haar huidige duurzaamheidsinspanningen vergroot en zo snel mogelijk klimaatneutraal wordt. Dit zou een krachtig signaal zijn aan de samenleving dat het de Protestantse Kerk menens is.
Ten tweede roepen we u op om in uw spreken over duurzaamheid duidelijk te zijn over de omvang en impact van de klimaat- en ecologische crisis. We bevinden ons in een noodsituatie en staan op een scharnierpunt in de geschiedenis. Te vaak schrikken we er als burgers en ook als christenen voor terug om de rauwe werkelijkheid onder ogen te komen, terwijl juist ons geloof ons de moed zou kunnen geven om het duister te zien zonder dat de bodem onder ons bestaan wegvalt. Het jaarthema van de Protestantse Kerk ‘Van U is de toekomst’ kan een uitgangspunt zijn voor een gesprek hierover. Het risico van dit jaarthema is echter dat het ons in verleiding kan brengen om de worsteling uit de weg te gaan met het onrecht dat wij, als bevoorrechte leden van een rijke westerse samenleving, andere wereldbewoners en de aarde waarop we leven aandoen. Wanneer we te snel een nieuwe hemel en een nieuwe aarde voor ons zien, zijn we niet meer dan de profeten uit de tijd van Jeremia die valse hoop verkondigden. Want wanneer we te snel onze toevlucht nemen tot hoop, voeden we onbedoeld de gedachte die pleitbezorgers van ons huidige economische systeem ons maar al te graag doen geloven, namelijk dat we mogen doorleven en consumeren zoals we dat nu doen. Wat van ons gevraagd wordt is rouw en bekering. Ons vertrouwen op Gods toekomst mag ons de kracht geven om te geloven dat andere wegen mogelijk zijn, maar mag nooit ook maar de geringste aanleiding geven om onze verantwoordelijkheid uit de weg te gaan. Dit vraagt dat we aanvaarden dat ons leven moet veranderen, misschien op manieren die onprettig voelen, maar die ons uiteindelijk wel de weg naar het leven wijzen. Het christelijke kernbegrip van ‘je leven verliezen om het te winnen’ kan ons hierbij mogelijk inspireren.
Om gemeenten en gemeenteleden te helpen hun roeping op dit terrein te omarmen, is het belangrijk dat predikanten en andere ambtsdragers geschoold worden op het gebied van de klimaat- en ecologische crisis en groene theologie. Het zou goed zijn als er bijvoorbeeld in de permanente educatie zo snel mogelijk cursussen voor predikanten beschikbaar komen die hier handvatten voor bieden.
Ten derde roepen we u op om u duidelijk uit te spreken voor daadkrachtiger klimaatbeleid vanuit de Nederlandse overheid, die—blijkens de uitspraak in Klimaatzaak Urgenda en onze achterstand in de energietransitie—zich onvoldoende inzet om haar aandeel te leveren in het beperken van de opwarming van de aarde. Blijkens de recente miljoenennota stelt het kabinet zich een maximale opwarming van 2ºC ten doel, in plaats van alles in het werk te stellen om onder de 1,5ºC te blijven. De Protestantse Kerk heeft de afgelopen jaren regelmatig een ferm publiek standpunt ingenomen rondom het vluchtelingenbeleid en schrok er daarbij niet voor terug de Nederlandse overheid zo nodig te bekritiseren. Hiermee gaf u stem aan mensen die in de Nederlandse politiek niet gehoord werden. In uw spreken over de klimaat- en ecologische crisis missen we tot nu toe eenzelfde kritische toon. Dit terwijl in de klimaat- en ecologische crisis de stemmen van hen die nu al lijden genegeerd worden door westerse overheden. Levens van mensen, dieren en andere schepselen worden opgeofferd voor ons eigen economisch gewin. Naar schatting van de Verenigde Naties zijn in 2020 meer mensen op de vlucht geslagen vanwege klimaatverandering dan vanwege andere oorzaken. Als we nu zwijgen over de verantwoordelijkheid van Nederland in de klimaatcrisis, verzaken we op te komen voor onze naasten die lijden onder hongersnood, droogte, overstromingen of klimaat-gerelateerde conflicten, en de vele slachtoffers die nog zullen volgen als er geen drastische ommekeer plaatsvindt. Met alleen het aanmoedigen van individuen om hun levenswijze aan te passen komen we er niet. Voor wie zich met hart en ziel inzetten om privé of in hun eigen gemeente duurzame stappen te nemen, bijvoorbeeld via Groene Kerken, kan het voelen alsof het in het grote plaatje niet zoveel uitmaakt, wanneer grote vervuilende bedrijven nog steeds de ruimte krijgen en klimaatdoelen niet gehaald lijken te gaan worden. Ook het ondersteunen van landen die nu al leven met de gevolgen van de klimaatcrisis, waar bijvoorbeeld Kerk in Actie zich voor inzet, voelt incompleet zo lang we ons niet verzetten tegen het voeden van deze zelfde klimaatcrisis door ons eigen land. Uw betrokkenheid bij de klimaatmars op 10 oktober ondersteunen we daarom van harte en we hopen dat u het daarbij niet zult laten.
Tot slot willen we benoemen dat ook wijzelf de spanningsvelden kennen die het spreken over de klimaat- en ecologische crisis met zich mee kan brengen, in het bijzonder degenen onder ons die binnen de Protestantse Kerk een ambt vervullen. We hopen dat de kerk een oefenplaats kan zijn waar we samen zoeken naar wat de crisis van ons vraagt. We geloven echter ook dat wij, de Protestantse Kerk als geheel en u als representant van die kerk, in de huidige noodsituatie een belangrijke rol kan en moet vervullen, in het bijzonder in de aanloop naar COP26. Want over twee zaken kunnen wij op dit moment niet zwijgen: dat de leefbaarheid op deze aarde ernstig wordt bedreigd en dat Nederland verantwoordelijkheid moet nemen om alles te doen wat binnen haar macht ligt om onder de 1,5°C opwarming te blijven.
Indien u dit op prijs stelt, gaan we graag met u in gesprek om kennis en ervaringen uit te wisselen en mee te denken over onze roeping als kerk.
We bidden dat God u en ons mag zegenen met genade, wijsheid en liefde voor al wat leeft en met ongemak, woede, tranen en dwaasheid, zodat we deze weg samen in geloof mogen gaan.
Met vriendelijke groet namens de medeondertekenaars,
Lieke Weima, Rozemarijn van ‘t Einde en Kirsten Alblas
Organisaties
Christian Climate Action Nederland, Kirsten Alblas
Micha Nederland, Harmen Niemeijer
Vegan Church, Anja Hermanus-Schröder
A Rocha, Martine van Wolfswinkel
Op Goed Gerucht, Jeannet van Doorn
Individuele ondertekenaars
ds. Justine Aalders, predikant Amsterdam
ds. Sijbrand Alblas, predikant-pionier op Ameland
ds. Rein Algera, predikant Ichthuskerk Zoetermeer
ds. Peter van Ankeren, predikant Prot. Gem. Het Vierkant, Wognum, Benningbroek, Sijbekarspel en Nibbixwoud
ds. Sifra Baayen, predikant Protestantse Gemeente Rijswijk
ds. Wim Barendrecht, em. predikant, Maassluis
ds. Kees Benard, predikant Hervormde Kapel Wierden
ds. Judith van den Berg- Meelis, predikant Protestantse gemeente Roermond
ds. Christiane van den Berg-Seiffert, predikante Ekklesia Leiden
ds. Willemien van Berkum-Villamil Morea, pionierend predikant in Velserbroek en IJmuiden
ds. Flip Beukenhorst, predikant Protestantse Gemeente Oostkapelle
ds. Jacomette de Blois, predikant PG Bussum en Geestelijk Verzorger De Antonius Hof en de Zandzee in Bussum
ds. Gertine Blom, predikant Protestantse Gemeente te Adorp-Wetsinge-Sauwerd
ds. Cees Bochanen, em. predikant, Deventer
Mario Boelen, kerkelijk werker Hoofddorp / secretaris Op Goed Gerucht
ds. Wiebrig de Boer-Romkema, predikant Protestantse Gemeente Wirdum e.o.
ds. Marianne Bogaard, predikant Protestantse Gemeente Rotterdam-Kralingen
Joost van den Bogert, pastoraal manager Stem in de Stad Haarlem
ds. Nico den Bok, predikant Wilhelminakerk Bussum, hoogleraar ETF Leuven
ds. Ellie Boot, predikant Protestantse Gemeente ‘de Eshof’ Hoevelaken
ds. Berend Borger, predikant protestantse gemeente Amersfoort
Marjan Bosch, De Huijberg
ds. Roel Bosch, predikant NoorderLichtgemeente Zeist
ds. Bert Boter, predikant Protestantse Gemeente Voorschoten
ds. Henk Boter, predikant Protestantse Wijkgemeente Apeldoorn-Noordoost
ds. Hans Bouma, dichter, publicist, theoloog, Kampen
ds. Hetty Brederoo-Reitsma, predikant Evangelisch-Lutherse gemeente Utrecht-Zeist e.o.
ds. Dirk de Bree, predikant protestantse Gemeente De Nieuwe Kerk Utrecht
ds. Peter Breure, predikant Ichthusgemeente Voorthuizen
Jurjen de Bruijne, pionier en voorganger Hebron Amsterdam
ds. Petra van der Burg, predikant protestantse gemeente Noordwijk
ds. Liesbeth Burger, predikant Protestantse Gemeente Warnsveld/Leesten
dr. Rein Brouwer, Protestantse Theologische Universiteit, Amsterdam
ds. Margriet van de Bunt, predikant Protestantse Gemeente Biddinghuizen
ds. Carola Dahmen, predikant Protestantse Gemeente Boornbergum-Kortehemmen
ds. Lia Davidse, predikant Tweestromengemeente Rossum Heerewaarden Hurwenen
ds. Elizabeth van Deventer, predikant Protestantse Gemeente Aalten
ds. Willemijn van Dijk-Heij, predikant Protestantse gemeente Haarlem
Jasper Dijkman, pastor Vrijburg Amsterdam
ds. Jaap Doolaard, emeritus predikant, Odijk
ds. Jeannet van Doorn, Predikant Protestantse Gemeente IJmuiden
drs. Gerard van Eck, gemeentebegeleider en onderzoeker Amersfoort
drs. Rozemarijn van ‘t Einde, invalvoorganger Dienst Justitiële Inrichtingen
ds. Wielie Elhorst, predikant Wilhelminakerk Bussum en Oranjekerk Amsterdam
ds. Derk Floors, emeritus predikant Rheden
Martha Frederiks, Hoogleraar Studie van het Wereldchristendom, Universiteit Utrecht
ds. Marian van Giezen, predikant buiten vaste bediening, Houten
ds. Rineke van Ginkel, predikant Protestantse Gemeente Vreeland
ds. Bas van der Graaf, predikant hervormde gemeente Huizen
Gerda Griffioen, pionier-pastor pioniersplek De Pelgrim
Timo Hagendijk, pionier en jeugdwerker Perron Oosterheem/Oosterkerk te Zoetermeer
ds. Pascal Handschin, predikant Nieuwland/Ritthem
drs. Marie Hansen-Couturier, gastvoorganger Protestantse Kerk Nederland / AiO
ds. Dingena Hasper, predikant protestantse gemeente Oude/Nieuwehorne, Katlijk en Mildam
ds. Evert Jan Hefting, predikant protestantse gemeente Sexbierum-Pietersbierum
Marjolein Hekman, Voorganger bij De Binnenwaai – Kerk op IJburg
ds. Martine van der Herberg, pionierend predikant Het Baken in Woerden
drs. S.C.B. (Sandra) Hermanus-Schröder, proponent Zoetermeer
ds. Ruben den Hertog, predikant Protestantse Gemeente Vorden
ds. Theo Hettema, medewerker DO, theoloog en supervisor
ds. Harmke Heuver, predikant in Lexmond en Hei- en Boeicop
ds. Abeltje Hoogenkamp, projectpredikant verschillende protestantse gemeenten
Annego Hogebrink, voormalig voorzitter Vrouwensynode
ds. Aaltsje van der Honing, tijdelijk predikant Protestantse Gemeente Bolsward
ds. Jos van den Hout, predikant Protestantse Gemeente Geertruidenberg
ds. Geert Hovingh, em. predikant PKN
ds. Hittjo Hummelen, em. justitiepredikant PKN, Egmond Binnen
ds. Annelies Jans, predikant Goede Herderkerk, Apeldoorn
ds. Nielspeter Jans, predikant Vrijheidskerk, Alkmaar
ds. Irma Jansen-Kleinjan, predikant Oosterkerk Zeist
ds. Paula de Jong, predikant wijkgemeente Amsterdam-Noord
ds. Theo Pieter de Jong, wijkgemeente Beatrixkerk, Protestantse Gemeente Ede
ds. Folkert de Jong, dominee Aalten
Therese van Kampen, Diaconaal werker Rijswijk
ds. Susan Karreman, predikant Protestantse Gemeente Rijswijk
ds. Gerda Keijzer, predikant Tjerkgaast-Idskenhuizen-Sint Nicolaasga
ds. Saskia Ketelaar, predikant Protestantse Gemeente Hoe
ds. Diete Kits, predikant Protestantse Gemeente Bovensmilde
ds. Fieke Klaver, em. predikante
Jorine de Klerk, kerkelijk werker Protestantse Gemeente Leiden
ds. Margreet Klokke, predikant Binnenstadsgemeente Leiden
ds. Eeuwout Klootwijk, predikant Protestantse gemeente Oost-Souburg en wetenschappelijk beleidsmedewerker Kerk en Israël Dienstenorganisatie
ds. Mariska Kloppenburg, predikant protestantse gemeente Rijnsaterwoude
ds. Herman Koetsveld, predikant Westerkerk, Amsterdam
ds. Edward Kooiman, predikant te Heiloo en Limmen.
ds. Chris Kors, predikant Nieuwe Kerk Gemeente Middelburg
ds. Charlotte Kremer, predikant Protestantse Gemeente Zuiderwoude – Uitdam
ds.Teun Kruijswijk Jansen, Protestantse Gemeente Doorn
ds. Wouter van Laar, predikant Oosterlichtkerk De Bilt
ds. Guus Labooy, Hoeksteen te IJsselmuiden
ds. Rienk Lanooy, Den Haag
ds. Martijn van Leerdam, Protestantse Gemeente Amsterdam
ds. Alke Liebich, predikant Amersfoort
Diederiek van Loo, stadsdominee Amersfoort
ds. Anna van der Maas, geestelijk verzorger Deventer Ziekenhuis
ds.Gertrudeke van der Maas, diaconaal ondernemer Protestantse Gemeente Apeldoorn
Eva Martens, pastor Dominicus Amsterdam
Willie Marskamp, kerkelijk werker PG Emmeloord
ds. Marije Mazereeuw, Protestantse Gemeente Marrum-Westernijtsjerk
drs. Marike Meek, emeritus pastor/geestelijk verzorger Wijchen
ds. Pieter Michiels, Veldhoven
Jolanda Molenaar, doopsgezind gastvoorganger en transgenderpastor
ds. Trees van Montfoort, freelance predikant PKN
ds. Geertien Morsink, em. predikant PKN
dr. Anne-Claire Mulder, docente Protestantse Theologische Universiteit
ds. Guido van der Neut, predikant Hervormd Werkendam
ds. Arrie van Nierop, predikant Protestantse Gemeente Beverwijk – Wijk aan Zee
ds. Siets Nieuwenhuizen, em. pred. PKN Oosterhout
Robert Jan Nijland-Beltman, Pastor en interim voorganger Keizersgrachtkerk te Amsterdam.
ds. Jasja Nottelman, studentenpredikant Oecumenisceh Janskerkgemeente Utrecht
ds. Reinier Nummerdor, predikant Protestantse streekgemeente De Slachsang
ds. N.B. (Burret) Olde, predikant in algemene dienst
ds. Rebecca Onderstal, predikant Protestantse gemeente Houten
Egbert Oppenhuizen, voorganger Blossom030
ds. Riekje van Osnabrugge, studentenpredikant Amsterdam
ds. Eva Ouwehand, predikant-geestelijk verzorger Altrecht en Hospice Zutphen
ds. Esther de Paauw, Protestantse Gemeente Wassenaar
drs. Carine Philipse, em. ziekenhuispredikant
ds. Evelien Plaisier, Protestantse gemeente Uitgeest-Akersloot
ds. Ton van Prooijen, predikant Protestantse Gemeente Breda
ds. Leon Rasser, koopvaardijpredikant Amsterdam/Noordzeekanaal
ds. Harrie de Reus, predikant Protestantse Gemeente Maas-Heuvelland
ds. Rianne de Reus, predikant Protestantse Gemeente Warmond
Gert-Jan Roest, wetenschappelijk beleidsmedewerker DO, theoloog
ds. Douwe de Roest, predikant Protestantse Gemeente Kapelle-Biezelinge-Eversdijk
ds. Thea de Ruijter, predikant in Dronten
ds. Hanneke Ruitenbeek, predikant te Heiloo en Limmen
ds. Richard Saly, predikant Jeruzalemkerk, Amsterdam
ds Erica Scheenstra, predikant Protestantse Gemeente ‘s-Hertogenbosch
ds. Joost Schelling, predikant in Woerden
ds. Ruben Schep, predikant Protestantse gemeente Capelle aan den IJssel
ds. C.M.Schreuder, predikant Maassluis
ds. René Silvis, predikant Protestantse Gemeente Venlo en omstreken
ds. Gerda Silvis-Andringa, justitiepredikant PI Roermond en PI Sittard
ds. Greet van ‘t Slot, emeritus predikant PKN, Zeist
ds. Lies Sluis-Sluis, emerituspredikant PKN
ds. Martin Snaterse, predikant in Amersfoort
Marga Snoeij, seniorenpastor Zorginstellingen, GK Ermelo
drs. Berthe van Soest, trekker pioniersgeestnetwerk
Thandi Soko-de Jong, Promovenda PThU
ds. Dick Sonneveld, predikant van Rivierenland oost PKN
dr. Ciska Stark, docent Protestantse Theologische Universiteit
ds. Jan-Jaap Stegeman, predikant Jacobijnerkerk Leeuwarden
ds. Derk Stegeman, directeur van Stek, voor stad en kerk, Den Haag
ds. Robert Stigter, predikant Kerk Delfgauw
Irene Stok, kerkelijk werker
Sake Stoppels, lector theologie CHE en beleidsmedewerker Protestantse Kerk
Ali Stork, kerkelijk werker Protestantse Gemeente Ried-Skingen c.a. en Protestantse Gemeente Dronrijp e.o.
ds. Harrie Strubbe, predikant Protestantse gemeente Terpoarte
ds. Jochem Stuiver, predikant Kerk op Zuilen Utrecht
ds. Margo Trapman, predikant Protestantse gemeente Vlijmen
ds Erna Treurniet, buurtpastor in Utrecht-Overvecht
Eva van Urk-Coster, promovenda in de eco-theologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam
ds. Arrie van Veen, ambulant predikant PKN
ds Evert van der Veen, waarnemend predikant in Echtenerbrug-Oosterzee en in Luttelgeest
ds. Aart Veldhuizen, predikant Protestantse Gemeente Langweer
ds. Rian Veldman, predikant Protestantse Gemeente Oegstgeest
Annie Vermeij, kerkelijk werker, Boskoop
Mirjam Verschoof, pionier bij De Haven, Utrecht
ds. Marco Visser, predikant Protestantse Gemeente Heemskerk
Ds. Sietse Visser, (em) justitiepredikant
ds. Sjaak Visser, Zaandam
ds. Johan Visser, predikant Noorderkerk Amsterdam
ds. Cornelis Visser, predikant Protestantse Gemeente Westzaan
Ds. Anne van Voorst, predikant Protestantse Gemeente Dinxperlo
Corina Voskamp, kerkelijk werker PKN Heemskerk & Beverwijk/Wijk aan Zee
ds. Greteke de Vries, predikant Muiderkerk Amsterdam
ds. Hinne Wagenaar, pionier-predikant voor Nijkleaster, Jorwert
ds. Els van der Wal, em. predikant Huis ter Heide/Zeist
ds. Martine Wassenaar, predikant Uniekerk ‘s Gravenzande
ds. Peter Wattel, emerituspredikant PKN
Albert Weemstra, kerkelijk werker, Vries
ds. Lieke Weima, predikant Protestantse Gemeente Scharnegoutum-Loënga
ds. Juup van Werkhoven-Romeijn,em. predikant
Bettelies Westerbeek pionier en voorganger Geloven in Moerwijk
ds. Axel Wicke, predikant Protestantse Gemeente Noordwijk
ds. Martje Veenstra-Oving, predikant Protestantse gemeente Wijhe
Maarten Vogelaar, pionier Protestantse Kerk Amsterdam
ds. Annemarie van Wijngaarden, em. predikant
ds. Maartje Wildeman, predikant Protestantse Gemeente Balk
ds. Toos Wolters, predikant Johanneskerk Utrecht
ds. Stijn van der Woude, predikant Protestantse Gemeente Warnsveld/Leesten
ds. Marjan Zebregs, predikant De Lichtbron Wateringen
ds. Marcel Zijlstra, interimpredikant
ds. Kees van der Zwaard, predikant Oecumenische Janskerkgemeente Utrecht
ds. Ingrid de Zwart, em. predikant, Deventer
ds. Karolien Zwerver, predikant Protestantse Gemeente Dronten