‘De zin van mijn bestaan is dat het leven een vraag aan mij stelt. Of omgekeerd: ikzelf ben een vraag die tot de wereld gericht is en ikzelf moet het antwoord proberen te geven, anders ben ik uitsluitend op het antwoord van de wereld aangewezen.’

Carl Gustav Jung weet het prachtig te verwoorden. Hij poneert geen stelling over de zin van het leven. Hij geeft geen definitie van Zin, Zen of Zon. Hij weet dat hij zelf het antwoord moet geven als het om zingeving gaat. Sterker nog: hij besefte dat hij zelf dat antwoord was.


Het lastige met zingeving is dat onze hersens meteen op zoek gaan naar iets waar diezelfde hersens geen antwoord op kunnen geven. Want het antwoord op de vraag naar de zin van het leven laat zich niet in rationele bewoordingen vinden. Het is door tal van denkers al eens onder woorden gebracht: Het Leven is geen probleem wat opgelost hoeft te worden, maar een mysterie dat geleefd mag worden. Dus de zin van dat leven kan niet denkend gevonden worden.

Levend Zijn

Een journalist zou de beroemde zingevingswetenschapper Joseph Campbell wel eens effetjes aan de tand voelen over zijn favoriete onderwerp: de zin van het leven. Meteen bij de eerste vraag was het raak. ‘Waarom zijn er zoveel mensen toch op zoek naar de zin van het leven? Want dat is het allerbelangrijkste in het leven, toch?’

‘Hoe komt u erbij dat dat het belangrijkste thema in een mensenleven is?’, antwoordde Campbell, ‘Mensen zijn helemaal niet op zoek naar de zin en betekenis van het leven, want die zin is niet te vinden. Mensen zijn ernaar op zoek hoe ze het Levend Zijn in hun leven kunnen ervaren. Alles staat en valt bij de ervaring van Levend Zijn.’.

Ziel

Kunstenaar Bô Yin Râ[i] sprak daar ook ooit over in hartverwarmende taal. ‘Vraag niet meer naar ‘de waarde van het leven’, maar naar de waarde die jij aan je leven kunt geven. Vraag niet meer naar ‘de zin van het bestaan’, maar vraag je af hoe het bestaan door jouzelf zin zou kunnen krijgen. Vraag niet meer: ‘wat is de mens?’ maar stel je voortaan de vraag, of je zelf bent wat je kunt zijn. Vraag niet meer: ‘bestaat er een ziel?’, maar vraag je af wat er ‘ziel’ aan jezelf is en hoe je je daarvan bewust kunt worden.’.

PVC-buis

Ik heb in mijn journalistieke carrière met honderden dominees, imams en pandits gepraat over zingeving. Ik wist na vijf minuten altijd al welke antwoorden ik zou krijgen. Want je weet van tevoren in welk taal- en betekenisveld ze praten. Ik heb die zingevingsgesprekken wel eens vergeleken met een soort PVC-buis, vol knikkers. Als je er aan de ene kant een knikker in stopt, dondert er aan andere kant altijd eentje uit. En het is niet zo moeilijk om te voorspellen welke knikker dat zal zijn, waar je hebt al die knikkers er zelf in gestopt. Het gaat er kennelijk niet om waar je de zin kunt vinden, maar hoe het leven door jou zin kan krijgen. Dit wordt geïllustreerd door het verhaal van de drie vlammen.

Er liepen eens drie vlammen op straat. Ze waren bijna opgebrand. Ze vonden zichzelf maar armetierige vlammetjes. Ze waren druk met elkaar in gesprek hoe ze weer zouden kunnen opvlammen. De eerste vlam wilde graag voor iedereen schitteren. Hij wilde schitteren. Toen hij dan ook in de buurt van een bos kwam, bedacht hij zich geen moment en zette het hele bos in brand. Op een gegeven moment kwamen ze bij de zee. Ook de tweede vlam wilde zijn talenten showen. Hij sprong in het water, maar het water wilde met geen mogelijkheid branden. De derde vlam vond langs de weg een armzalig stompje kaars. Ze werden vrienden en besloten om samen te gaan werken. Waar ze kwamen gaven ze veel licht en warmte. Ze boden hoop en vertrouwen. En al diegenen die tegenwoordig de kleine lichtjes zien, vergeten niet waar eens de oorsprong lag.

Verder-kijken

Ik ben Cal Gustav Jung, Joseph Campbell en Bô Yin Râ dankbaar voor wat ze me geleerd hebben: de kunst van het verder-kijken. Als je op het gebied van zingeving meegenomen wordt door de werelden van initiatie, rituelen en de kunst van het verder-kijken, dan weet je dat je thuiskomt op de plek vanwaar je nooit bent weggeweest. Dan weet je dat het mogelijk is om thuis te komen in de ervaring van het levend Zijn. Ben ik blij dat ik niet meer op zoek hoef naar de zin van het leven.

Rinus van Warven

www.rinusvanwarven.nl


[i] Bô Yin Râ is de geestelijke naam van de schrijver en kunstschilder Joseph Anton Schneiderfranken, die van 1876 tot 1943 leefde in Duitsland en Zwitserland.